Przestępstwa rasistowskie i ksenofobiczne w Kodeksie karnym

11.02.2015 przez mgr Stanisław Rydzoń


Przestępstwa rasistowskie i ksenofobiczne w Kodeksie karnym

W obowiązującym Kodeksie karnym uchwalonym ustawą z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz. U. z 1997 r., Nr 88, poz. 553, z późn. zm.) znajduje się pięć przepisów regulujących kwestię karalności czynów przestępczych wymierzonych względem osób należących do mniejszości narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub o określonym światopoglądzie.

Są to normy uregulowane w art. 118, art. 118a, art. 119, art. 256 i art. 257 Kodeksu karnego. Poniżej przedstawiamy poszczególne przepisy:

Art. 118. Ludobójstwo

Art. 118. par. 1 Kto w celu wyniszczenia w całości albo w części grupy narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub grupy o określonym światopoglądzie, dopuszcza się zabójstwa albo powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu osoby należącej do takiej grupy, podlega karze pozbawienia wolności na czas krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

Par. 2. Kto, w celu określonym w par. 1, stwarza dla osób należących do takiej grupy warunki życia grożące jej biologicznym wyniszczeniem, stosuje środki mające służyć do wstrzymania urodzeń w obrębie grupy lub przymusowo odbiera dzieci osobom do niej należącym, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności.

Par. 3. Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w par. 1 lub 2, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. „

Termin „ ludobójstwo” został po raz pierwszy opracowany naukowo przez polskiego uczonego R. Lemkina, zaś użyty w procesie norymberskim. Oznacza on celowe działanie prowadzące do wyniszczenia (eksterminacji) grup ludności, oparte na kryteriach narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych. Art. 118 określa znamiona zbrodni ludobójstwa. Działanie przestępcze polega na dopuszczeniu się zabójstw lub ciężkich uszkodzeń ciała na ludziach należących do jednej z wymienionych grup w celu jej wyniszczenia w całości lub w części.

Biologiczne wyniszczenie ludności, o którym mowa w par. 2, oznacza:

  1. stwarzanie osobom należącym do eksterminowanej grupy takich warunków, które realnie grożą jej biologicznym wyniszczeniem (głodzenie, pozbawienie opieki medycznej, odzieży, torturowanie);

  2. stosowanie środków mających ma celu wstrzymanie urodzeń w obrębie eksterminowanej grupy (np. eksperyment dr Mengele);

  3. przymusowe odbieranie dzieci osobom należącym do grupy ludności poddanej eksterminacji.

Art. 118a. Zbrodnie przeciwko ludzkości

Art. 118a. par. 1. Kto, biorąc udział w masowym zamachu lub choćby w jednym z powtarzających się zamachów skierowanych przeciwko grupie ludności podjętych w celu wykonania lub wsparcia polityki państwa lub organizacji:

  1. dopuszcza się zabójstwa,

  2. powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka,

  3. stwarza dla osób należących do grupy ludności warunki życia grożąc ich biologicznej egzystencji, w szczególności przez pozbawienie dostępu do żywności lub opieki medycznej, które są obliczone na wyniszczenie, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

Par. 2. Kto, biorąc udział w masowym zamachu lub choćby w jednym z powtarzających się zamachów skierowanych przeciwko grupie ludności podjętych w celu wykonania lub wsparcia polityki państwa lub organizacji:

  1. powoduje oddanie osoby w stan niewolnictwa lub utrzymuje ją w tym stanie,

  2. pozbawia osobę wolności na czas przekraczający 7 dni lub ze szczególnym udręczeniem,

  3. stosuje tortury lub poddaje osobę okrutnemu lub nieludzkiemu traktowaniu,

  4. dopuszcza się zgwałcenia albo stosując przemoc, groźbę bezprawna lub podstęp w inny sposób narusza wolność seksualną osoby,

  5. stosując przemoc lub groźbę bezprawna powoduje zajście przez kobietę w ciążę w zamiarze wpłynięcia na skład etniczny grupy ludności lub dokonania innych poważnych naruszeń prawa międzynarodowego,

  6. pozbawia osobę wolności i odmawia udzielenia informacji dotyczących tej osoby lub miejsca jej pobytu lub przekazuje nieprawdziwe informacje dotyczące tj osoby lub miejsca jej pobytu, w zamiarze pozbawienia takiej osoby ochrony prawnej przez dłuższy okres,

Podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności.

Par. 3. Kto biorąc udział w masowym zamachu lub choćby w jednym z powtarzających się zamachów skierowanych przeciwko grupie ludności podjętych w celu wykonania lub wsparcia polityki państwa lub organizacji:

  1. naruszając prawo międzynarodowe zmusza osoby do zmiany ich zgodnego z prawem miejsca zamieszkania ,

  2. dopuszcza się poważnego prześladowania grupy ludności z powodów uznanych za niedopuszczalne na podstawie prawa międzynarodowego, w szczególności politycznych, rasowych, narodowych, etnicznych, kulturowych, wyznaniowych lub z powodu bezwyznaniowości, światopoglądu lub płci, powodując pozbawienie praw podstawowych, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

Norma zawarta w art. 118a reguluje karalność zbrodni przeciwko ludzkości. Zgodnie ze Statutem Międzynarodowego Trybunału Wojskowego „zbrodnią przeciwko ludzkości są: morderstwa, wytępianie, obracanie ludzi w niewolników, deportacja i inne nieludzkie czyny, których dopuszczono się przeciwko jakiejkolwiek ludności cywilnej przed wojną lub podczas wojny, prześladowanie ze względów politycznych, rasowych, lub religijnych przy popełnieniu jakiejkolwiek zbrodni wchodzącej w zakres kompetencji Trybunału lub w związku z nią, niezależnie od tego, czy gwałciła ona czy nie prawo wewnętrzne państwa, gdzie ją popełniono” (Dz. U. z 1947 r. Nr 63, poz. 367). Przedmiotem ochrony jest życie i zdrowie, a także podstawy egzystencji grupy ludności określonej w art. 118. Zbrodnie tę zalicza się do zbrodni wieloosobowych. Wg orzeczenia międzynarodowego trybunału karnego w byłej Jugosławii (MTKJ): ” Sprawca bierze udział we wspólnym przestępnym przedsięwzięciu, gdy: wykonuje czyn; lub jest obecny przy popełnianiu przestępstwa i, mając świadomość, że czyn ma zostać lub jest popełniany, umyślnie ułatwia lub nakłania innych członków wspólnego przedsięwzięcia przestępnego do popełnienia tego czynu; lub wspiera z uwagi na posiadaną władzę lub pozycję, jakiś szczególny system, w którym zbrodnia jest popełniana, ze świadomością natury tegoż systemu i z zamiarem udzielania mu wsparcia. Przy odpowiedzialności za udział we wspólnym przestępnym przedsięwzięciu przełożony poniesie odpowiedzialność wspólnie ze swoimi podwładnymi za popełnienie zbrodni objętej jurysdykcją Trybunału.”

 

Art. 119. Dyskryminacja

Art. 119. par. 1. Kto stosując przemoc lub groźbę bezprawną wobec grupy osób lub poszczególnej osoby z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub z powodu jej bezwyznaniowości, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Par. 2. (uchylony).

Artykuł 119 par. 1 kk przewiduje karalność stosowania przemocy fizycznej lub groźby bezprawnej wobec grupy ludności lub nawet poszczególnej osoby opartej na motywach dyskryminacyjnych. Przestępstwo to ma charakter kwalifikowany w stosunku do przewidzianego w art. 257 kk przestępstwa publicznego znieważenia grupy ludności, gdyż przemoc przewidziana w art. 119 jest bardziej intensywna niż naruszenie nietykalności cielesnej (bicie, maltretowanie) przewidziane w art. 257.

Należy zauważyć, że przepis ten przewiduje karalność tylko publicznego nawoływania do popełnienia przestępstwa określonego w par. 1

Art. 256. Propagowanie faszyzmu lub innego ustroju totalitarnego

Art. 256. par. 1 Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Par. 2. Tej samej karze podlega, kto w celu rozpowszechnienia produkuje, utrwala lub sprowadza, nabywa, przechowuje, posiada, prezentuje, przewozi lub przesyła druk, nagranie lub inny przedmiot, zawierające treść określoną w par. 1 albo będące nośnikiem symboliki faszystowskiej, komunistycznej lub innej totalitarnej.

Par. 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego określonego w par. 22, jeżeli dopuścił się tego czynu w ramach działalności artystycznej, edukacyjnej, kolekcjonerskiej lub naukowej.

Par. 4. W razie skazania za przestępstwo określone w par. 2 sąd orzeka przepadek przedmiotów, o których mowa w par. 2, chociażby nie stanowiły własności sprawcy.

Przestępstwo określone w art. 256 par. 1 realizuje zobowiązanie wynikające m.in. z art. 20 ust. 2 Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych ONZ, wymagającego, aby popieranie nienawiści narodowej, rasowej lub wyznaniowej, stanowiące podżeganie do dyskryminacji, wrogości lub gwałtu, było ustawowo zakazane pod groźbą kary.

Warunkiem karalności propagowania faszystowskiego lub totalitarnego ustroju państwa jest publiczny charakter zachowania sprawcy. Propagowanie, w rozumieniu art. 256 kk, oznacza takie zachowanie polegające na prezentowaniu faszystowskiego lub innego totalitarnego ustroju państwa, w zamiarze przekonania do niego. Propagowanie to szerzenie wiedzy o totalitaryzmie, popieranie go, zachęcanie do wprowadzenia takiego ustroju, podkreślanie jego zalet i przemilczanie wad. Nie stanowi propagowania, jeżeli prezentowanie takiego ustroju m służyć jedynie manifestacji osobistych poglądów , a nie przekonywanie kogokolwiek. Nawoływanie do nienawiści na tle narodowościowym, czy rasowym to sianie nienawiści, czyli silnej niechęci, wrogości do innej osoby czy osób. To także namawianie, zachęcanie, skłanianie, podburzanie, podżeganie, bez względu na to, czy nawoływanie odniosło skutek.

Przestępstwa z par. 1 i 2 ma charakter powszechny i bezskutkowy, są bowiem dokonane z chwilą ukończenia samego czynu. Jest to przestępstwo umyślne.

W par. 3 art. 256 kk wprowadził wyłączenie odpowiedzialności karnej, w przypadku gdy sprawca wykonuje działalność artystyczną, edukacyjna, kolekcjonerską, czy naukową.

 

Art. 257. Rasizm

Art. 257 Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Przestępstwo to charakteryzuje się głównym i ubocznym przedmiotem ochrony. Głównym przedmiotem są prawa i wolności obywatelskie, ubocznym natomiast cześć oraz nietykalność cielesna człowieka.

Przestępstwo ma charakter powszechny. Określenie „znieważa” oznacza obrażanie jakiejś osoby niestosowną wypowiedzią, naruszającą obiektywnie jej cześć i godność (vide: art. 216 kk). Określenie „narusza nietykalność cielesną ” występuje w identycznym znaczeniu co w art. 217 kk. Przestępstwo to ma charakter bezskutkowy (nie musi wywołać skutku by sprawca poniósł odpowiedzialność karną) i jest popełnione w chwili ukończenia samego czynu. Znieważenie musi mieć charakter publiczny. Przestępstwo to we wszystkich odmianach ma charakter umyślny.

Z doświadczeń Stowarzyszenia Romów w Polsce wynika, że praktycznie wszystkie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa motywowanego rasizmem, czy ksenofobią dotyczyły nawoływania do nienawiści na tle różnic etnicznych czy rasowych( art. 256 kk) oraz znieważenia mniejszości etnicznej romskiej z powodu jej przynależności do określonej grupy (art. 257 kk). Znakomita większość zawiadomień dotyczyła artykułów, czy wypowiedzi ukazujących się w mediach, a w szczególności w Internetu. Przedstawiając powyższe opracowanie proponujemy osobom oraz organizacjom należącym do mniejszości romskiej, by w przypadku wystąpienia takiej potrzeby, zechciały skorzystać z wzorów zawiadomień kierowanych przez Stowarzyszenie do Prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 256 lub art. 257 Kodeksu karnego. Zawiadomienia te znajdują się na stronie Stowarzyszeni Romów w Polsce.

Prawnik Centrum, mgr Stanisław Rydzoń r.p.

Oświęcim, dnia 7 stycznia 2015 r.

Najnowsze w galerii

Napisz do redakcji

Stowarzyszenie Romów w Polsce
ul. Berka Joselewicza 5
32-600 Oświęcim
tel. 0 33 8426989
e-mail: 17421453@pro.onet.pl; stowarzyszenie@romowie.net
Licznik odwiedzin: 512 418 osób
Realizacja: HEXADE.COM (Grafik, projektant, webdesigner)